مرکزپیشرفت و توسعه پایدارملل

۱. توسعه پایدار باید در زمینه خاص خود به طور روشن تعریف شود.
۲. پایداری باید در معنای کلی آن دیده شود، شامل اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی
۳. مفهوم برابری باید در هر رویکردی به توسعه پایدار دیده شود.
۴. افق زمانی باید با توجه به مقیاس زمانی اکوسیستم و انسانی باشد و مقیاس فضایی باید شامل اثرات محلی و دوربرد بر افراد و اکوسیستم باشد.

۵. پیشرفت در جهت توسعه پایدار باید براساس سنجش تعداد محدودی از شاخص های مبتنی بر اندازه گیری استاندارد باشد.
۶. روش ها و داده های به دست آمده برای ارزیابی پیشرفت باید برای همه قابل دسترس باشد.
۷. پیشرفت باید به اطلاع همه برسد.
۸. مشارکت گسترده لازم است.
۹. سنجش مکرر به منظور تعریف روند ها باید امکان پذیر باشد.
۱۰. حصول اطمینان از ظرفیت رسمی به منظور نظارت بر پیشرفت توسعه پایدار
شاخص های پایداری
شاخص‏های پایداری به چند دلیل پرطرفدارترین و پرکاربردترین ابزار ارزیابیپایداری مقصدهای گردشگری است؛ از مهمترین دلایل، فرآیند نسبتاً روشن و واضحتهیه آنها نسبت به دیگر ابزارهای ارزیابی است. تهیه مجموعه شاخص هایپایداری در انتخاب، انعطاف پذیرند، بنابراین بهبود پایگاه داده از طریقافزودن شاخص‏های بیشتر یا جایگزین کردن آنها امکان پذیر است. هم اطلاعاتکمّی و هم کیفی می تواند برای شاخص ها استفاده شود. این مسئله به ویژه برایجنبه هایی که داده کمّی در دسترس نیست یا شاخص عملکرد در ارتباط با اهدافکیفی است، از جمله رضایت گردشگر یا پیشگیری از ازدحام در پیاده رو ها،اهمیت دارد. علاوه بر اینها، شاخص های پایداری کمّی می تواند کیفیت زیادداده های اجتماعی و فیزیکی را به اطلاعات مدیریتی کاهش دهد تا به آسانیقابل مقایسه و جمع پذیر باشد. امروزه پذیرفته شده است که شاخص های قراردادیرفاه مثل GNP، دیدگاه یک سویه و بخشی از توسعه به ما می دهد. شاخص هایقراردادی گردشگری مثل تعداد ورودی ها، طول اقامت آنها و هزینه های خرج شده،مدت زیادی است که برای نظارت بر عملکرد مقصد استفاده شده اند اماهمانطورکه GDP شاخص کافی از سطح رفاه انسانی نبود، این شاخص ها برای اندازهگیری پایداری گردشگری کافی نیستند. شاخص ها باید ارتباط بین مسائلاقتصادی، اجتماعی و محیطی و روابط قدرتی بین کسانی که «شاخص های پایداری» را تهیه کرده اند را نشان دهد. چنین شاخص هایی آزمایشی هستند و در سطح محلیبه کار می روند.
شاخص های پایداری برای گردشگری متفاوت از شاخص هایسنتی توسعه هستند به علت اینکه آنها شبکه پیچیده ارتباطات و وابستگی منابع وذی نفعان را در سیستم گردشگری در نظر می‏گیرند.

مفهوم شاخص های پایداری گردشگری
از دهه ۹۰ مؤسسات آکادمی و سازمان های مختلف، تحقیقاتی پیرامون تعریفسیستم های شاخص به منظور ارزیابی گردشگری پایدار در مقاصد مختلف انجامدادند. این شاخص‏ها اینگونه تعریف می‏شود:
* شاخص‏ها یا متغیرها،ابزارهایی هستند که از طریق آنها اطلاعات موجود فیلتر و اطلاعات مفید جمعآوری می شود. شاخص ها اطلاعاتی را اندازه گیری می کنند که احتمال اتخاذتصمیمات ضعیف را کاهش می دهند.
* در زمینه‏ی توسعه پایدار گردشگری،شاخص ها مجموعه اطلاعاتی هستندکه برای استفاده منظم جهت سنجش تغییر دردارایی ها و مسائل کلیدی که برای توسعه و مدیریت گردشگری یک مقصد خاصلازم‏اند، به طور رسمی انتخاب شده اند. شاخص پایداری باید به آسانی قابلفهم، از نظر فنی و اقتصادی قابل سنجش باشد.
به طور کلی شاخص ها، مجموعهمقیاس هایی هستند که اطلاعات ضروری برای شناخت بهتر ارتباط بین صنعت واثرات آن بر محیط طبیعی و فرهنگی که صنعت به آن وابسته است، فراهم می‏کند ونشانه ظهور موقعیت یا مشکل و وسیله ای برای تعیین و سنجش اقدامات مناسبهستند.
شاخص ها می توانند موارد زیر را اندازه گیری کنند:
* تغییر درساختار گردشگری و عوامل داخلی
* تغییر در عوامل خارجی که بر گردشگری تاثیر می گذارند
* اثرات گردشگری
انواع مختلفی از شاخص های پایداری با نقش‏ها و کاربری‏های مختلف برایارزیابی مقاصد گردشگری وجود دارد. مجموعه شاخص های گردشگری پایدار به سهگروه قابل تعریف و تقسیم است:
* شاخص های اصلی: شامل اطلاعات اساسی کهبرای مدیریت گردشگری پایدار برای همه‏ی مقصدها لازم است. این گروه از شاخصها برای ارزیابی مسائل اساسی مقصد شامل شدت گردشگری، فصلی بودن تقاضا، اثرگردشگری بر جامعه محلی و مدیریت زباله های تولید شده است.
* شاخص های مکمل: که برای اکوسیستم های خاص به کار می روند. مثل مناطق ساحلی، جزیره ها و مقاصد کوهستانی
* شاخص های مخصوص سایت: که مسائل مربوط به مدیریت مقصد گردشگری را که دردوگروه قبلی ملاحظه نشده ‏اند، ارزیابی می کند و فقط برای مقصد تحت مطالعهتعریف می شوند. در نتیجه برای تحلیل های مقایسه ای مقاصد ایجاد نشده اند.
شاخص‏ها در مقیاس های مختلف بر اساس هدف تعریف می شوند: جغرافیایی(محلی،ملی، منطقه ای)، فضایی (کوتاه، میان یا بلند مدت)، نوع(کمّی/کیفی یاعملکرد/ فرایند). شاخص ها باید بر اساس هدف، حوزه و کاربر تعریف شوند.
مزایای شاخص های مناسب:
* تصمیم گیری بهتر و درنتیجه کاهش ریسک و هزینه ها
* شناخت واضح تر از مسائل ایجاد شده و امکان پذیر کردن پیشگیری
* تعیین سریع تر اثرات منفی برای اقدامات اصلاحی
* ارزیابی بهتر از عملکرد و پیشرفت
* اجرای برنامه های آگاهانه تر و فعالیت های مدیریتی
* کاهش ریسک اشتباهات برنامه ریزی به علت شناخت فرصت ها
* افزایش مسئولیت پذیری خارجی
* افزایش فرصت برای بهبود مستمر
شاخص های زیر توسط آقای Eugenio Yunis رئیس بخش توسعه پایدار گردشگری درهفتمین مجمع عمومی آمار گردشگری که در سال ۲۰۰۴ در سوئد برگزار شد، ارائهشده است:
* شاخص‏های از پیش هشداردهنده (کاهش در تعداد گردشگرانی که تمایل به بازدید مجدد دارند)
* شاخص‏های فشار بر سیستم (کمبود آب یا شاخص های جرم)
* شاخص‏های وضعیت کنونی صنعت (نرخ اشغال، میزان رضایت گردشگران)
* شاخص‏های اثرات توسعه گردشگری بر محیط بیوفیزیکی و اجتماعی- اقتصادی (شاخص میزان جنگل‏زدایی، تغییر الگوی مصرف و میزان درآمد در جامعه محلی)
* شاخص تلاش های مدیریت (هزینه‏ی ازبین بردن آلودگی ساحل)
* شاخص تأثیرات، نتایج و عملکرد مدیریت (تغییر میزان آلودگی، تعداد بیشترگردشگران برگشتی)
در هر مقصدی داده ها و اطلاعات خاصی وجود دارد که اگر ارتباط آن باپایداری درک شود، می‏توانند به عنوان شاخص به کار روند. قابل فهم ترین شاخصها، شاخص‏های اقتصادی هستند؛ مثل درآمد گردشگری، آماری مثل تعداد گردشگرانورودی، تعداد شب های اقامت، ظرفیت اقامتگاه ها و غیره. این داده ها به طورقراردادی میزان موفقیت گردشگری را اندازه می‏گیرند اما برای برخی از مسائلپایداری که با تعداد گردشگران و فشار وارد بر منابع، مرتبط اند، اطلاعاتضروری هستند. برخی مسائل محیطی و اجتماعی جامعه میزبان فقط در صورت ارتباطدادن با تعداد گردشگران قابل فهم اند.(نسبت گردشگران و جمعیت میزبان دردوره های مختلف از سال).

شاخص های گردشگری پایدار و WTO
مهمترین تلاش ها در جهت تهیه شاخص های گردشگری پایدار را سازمان جهانیجهانگردی از طریق کارگروه محیطی خود انجام داده است. از دهه ی ۱۹۹۰، WTO درتهیه و کاربرد شاخص‏ها برای گردشگری و مقصدها پیشرو بوده است و از استفادهآنها دفاع کرده است. شاخص ها، به عنوان «بخش بنیادی از مدیریت و برنامهریزی مقصد» و به عنوان عامل جدایی ناپذیر در تلاش برای پیشبرد توسعه پایداربرای بخش گردشگری در همه‏ی مقیاس هاست.
مرجع اصلی شاخص هایگردشگری»Sustainable Tourism Baseline Indicators list» است که WTO در سال۲۰۰۴تعریف کرده است و شامل یک مجموعه شاخص های گزینش شده، طبقه‏بندی ومطالعات موردی درباره ی مسائل پایداری است. فهرست جدید WTO شامل توصیف حدود۵۰مسئله‏ی اصلی پایداری و پیشنهاداتی برای شاخص ها جهت اندازه گیری مسائلاست. نمونه های کاربردی ملموس برای هر مسئله وجود دارد و حدود ۲۰ مطالعهموردی برای چارچوب کاربردی کامل از شاخص ها در مقصد های مختلف، فراهم شدهاست. مسائل پایداری در ابعاد اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی، محیطی، مدیریتی وجهانی گروه بندی شدند و دامنه وسیعی از موضوعات از رضایت جامعه محلی تامدیریت منابع طبیعی، فصلی بودن، اشتغال، امنیت و بهداشت، فرایند برنامهریزی و … را شامل می شود. این فهرست مسائل و شاخص های آنها، یک نسخه برایمدیران گردشگری نیست بلکه راهنمایی برای انتخاب مرتبط ترین مسائل به مقصد وداشتن دیدگاه روشن از کاربرد شاخص ها و روش های اندازه گیری آنهاست.
کارگروه تهیه شاخص‏های WTO، ۱۱شاخص را تعیین کرده اند که چارچوبی اساسیبرای مدیریت گردشگری پایدار در هر مقصدی فراهم می کند. در تکمیل اینشاخص‏ها، شاخص های مربوط به محیط های خاص هم وجود دارد، ازجمله مناطقساحلی، کوهستانی، شهری و جزایر کوچک. سه شاخص تجمعی دیگر هم متغیرهای خاصمحیط و متغیرهای اصلی را ترکیب می کند، شامل کمّی کردن ظرفیت تحمل، فشاروارد بر سایت و جذابیت